CAC, PDHJ, GOPAC no CEPAD lansa atividade Semana Anti-Korrupsaun atu komemora Loron Mundial Kontra-Korrupsaun iha Timor-Leste 9 Dezembru 2022

TEMA JERAL:

Promove partisipasaun públiku hodi prevene no kombate korrupsaun

I. Introdusaun

Korrupsaun konsideradu nu’udar fenomenu globál ida ne’ebé periguzu liu ohin loron. Tanba korrupsaun iha efeitu destrutivu ne’ebé la’os deit impede dezenvolvimentu nasional, atraza kresimentu ekonomiku, hamate valores sira demokrasia nian, viola direitu umanus fundamental sidadaun sira hanesan direitu asesu ba edukasaun, saúde, no bee-moos, maibé korrupsaun prodús efeitu/implikasaun masivu ba mudansa klimátika no ba meiu-ambiente. Esforsu oioin iha nivel nasional, rejional no internasional atu prevene no kombate korrupsaun. Maibé fenómenu no aktu korrupsaun sira kontinua metin no buras iha area oioin iha administrasaun públiku sira estadu nian.

Konsidera katak efeitu korrupsaun boot tebes ba funsionamentu no produtividade instituisaun estadu sira, nune’e luta kontra korrupsaun ezije no rekere esforsu koletivu husi nivel estadu tomak atu kontribui no tranforma sosiedade ninia komportamentu sidadania, no dezenvolve estratejia aprosimasaun ne’ebé atualizadu atu ajusta tuir nesesidade, natureza no komplesidade krime korrupsaun ne’e rasik.

Mudansa ka transformasaun hirak ne’e so bele akontese, bainhira individu ka sosiedade tomak partisipa ativu no komprometidu ba luta kontra korrupsaun liuhusi kampaña no sensibilizasaun públiku, edukasaun ne’ebé integradu, sistimatiku no kompriensivu ba setor sira nakait, aliende medidas represiva ka púnisaun nian hanesan ultima rekursu.

II. Objetivu

Atividade lansamentu ne’e ho nia objetivu :

1. Hasae partisipasaun públiku no ativu hodi luta ba prevene no kombate korrupsaun.

2). Promove konsensia públiku no enkora partisipasaun popular iha fiskalizasaun programa no politika publiku sira estadu nian;

III. Atividade sira ba Komemorasaun nian

Hanesan Estadu parte ba Konvensaun Organizasaun Nasoens Unidas Kontra Korrupsaun (UNCAC) kada tinan estadu parte sira sempre halo komemorasaun ba loron mundial kontra korrupsaun ne’ebé sei monu iha loron 9 Dezembru atraves Comissão Anti-Corrupção (CAC), sei promove atu komemorasaun ne’e ho aktividade konsiensia públiku ne’ebé hetan partisipasaun husi sosiedade ein jeral.

Konsidera no konsiente katak luta kontra korrupsaun nu’udar luta nivel estadu nian, tanba ne’e, atu realiza atividade ne’e presiza envolve entidade sira tantu instituisaun estadu no organizasaun sosiedade sivil sira ne’ebé durante servisu iha area prevene no kombate korrupsaun.

Reflete katak iha tinan sira anterior, komemorasaun loron mundial anti-korrupsaun, instituisaun ida-idak organiza no komemora indivualmennte (keta-ketak), nune’a e iha komemorasaun iha tinan 2022, instituisaun sira ne’e sei konsolida rekursu no esforsu sira atu komemora hamutuk nu’udar estratejia atu hasoru inimigo no kauza koletivu ida-ne’e.

Iha tinan ne’e 2022, CAC kolabora ho CEPAD, GOPAC, no PDHJ hodi halao atividade komemorativu sira ho naran “ Semana Anti-Korrupsaun” ho Tema Promove Partisipasaun Publiku iha Luta Prevene no Kombate Korrupsaun iha Timor-Leste (CAC) ne’ebé sei foku ba atividade konjunta sira ne’ebé mak sei realiza hamutuk mak hanesan:

1. Mensajen Estadu husi alta-entidade sira hanesan Prezidente da Republika, P-PN, PM ne’ebé sei publika iha televizaun nasional sira;

2. Debate no intervista eskluzivu iha TV entre Komisariu CAC, GOPAC, Sosiedade Sivil no reprezentante akademiku kona-ba tema anti-korrupsaun);

3. Kuis direitu umanus no anti-korrupsaun, pinta dezeñu, jogu amizade, loke filme anti-korrupsaun iha Manatuto (PDHJ, CEPAD no CAC)

4. Workshop ka seminariu ba estadu sira iha dia 6 Dezembru, mensajem no distribiisaun anti korrupsaun husi CEPAD;

5. Semináriu ho partidu polítiku sira ne’ebé sei responsabiliza husi CAC;

6. Lansamentu estudu subvensaun públiku iha SEJD no SEFOPE (CAC). Lansementu ne’e sei responsavel husi CAC no lansamentu ne’e sei ba realiza iha instituisaun alvu ida-idak (SEJD no SEFOPE);

7. Kompetisaun hakerek artigu prevensaun korrupsaun (CEPAD-CAC) no prodús video PsA ne’ebé sei transmiti liuhusi knaal TV no Youtube (CEPAD).

8. Seminariu nasional komemorasaun Mundial Kontra-Korrupsaun iha Aileu – no Produs Mensajem anti korrupsaun iha bildboard (GOPAC)

8. Kuda ai-horis integridade ne’ebé sei fornese husi Ministreiu Agrikultura (CAC, GOPAC, CEPAD no PDHJ);

9.) Semnariu Nasional: Promove Partisipasaun Publiku iha Luta Prevene no Kombate Korrupsaun iha Timor-Leste (CAC);

Programa no atividade hirak ne’e ho objetivu atu enkoraza sosiedade, estudante, juventude, no ajente públiku sira liuhusi kampaña sensibilizasaun, semináriu, lansamentu estudu risku korrupsaun iha instituisaun estadu sira, kompetisaun anti-korrupsaun no kampaña ba públiku liuhusi kanal midia komunikasaun hodi kontribui ba prevene no kombate korrupsaun.

Comissão Anti-Corrupção (CAC), CEPAD no GOPAC identifika ona instituisoens iha nivel nasional no munisipal balun no sei halo kordenasaun ba implementasaun programa no aktividade sira ne’e. Alvu husi aktividade ne’e ba kargu diresaun, xefia, estudante no sosiedade sivil.

Atividade komemorasaun ne’e sei hahu semana rua antes to’o ba loron mundial anti korrupsaun ita sei komemora ho atividade oioin ne’ebé mak balun sei implementa konjuntu no balu sei implementa ketak-ketak husi CAC, CEPAD no GOPAC tuir ida-idak nia planu internal, maibé iha dia 9 Dezembro, komemorasaun sei hamutuk no konsentra iha fatin ida. Kona-ba ba fatin no tempu atividade depois sei deside iha enkontru tuirmai iha Konsellu Konsultivu, nomos enkontru ho CEPAD no GOPAC.

IV. Kalendariu Atividade

Planu tentativa ba lansa kampana ba públiku konjuntu entre CAC, CEPAD, GOPAC no PDHJ sei halao iha loron 23 Novembro 2022 to’o 10 Dezembru 2022 hamutuk ho loron internasional direitu umanus nian.