Ekipa Juri Hahú Halo Selesaun Dokumentus ba Vaga EAK Foun 2021

Faról– Ekipa Juri Rekrutamentu Espesialista Anti Corrupção (EAK) foun lideradu Prezidente Juri Luis Ersio Ximenes Guterres segunda-feira (4/10) ohin hahu halao servisu prosesu selesaun dokumentu iha salaun reuniaun CAC Farol Dili.

Ekipa juri ba loron Dahuluk nian mai husi reprezentante Policia Ciêntifica Investigação Criminal (PCIC), Ministériu Saude (MS) no EAK-CAC rasik iha ne’ebé hahú ho selesaun dokumentus ba vaga área Saude ho Nú. Reff. CPI/01/2021.

Totál aplikante ba vaga ne’e hamutuk 85 iha ne’ebe ekipa juri asiste husi EAK Informasaun Teknolojia (IT) Komisaun nian ho kuidadozu ta’is efetivamentu aplikante sira ninian dokumentus ida-pur-ida tuir kritéria ne’ebé mak estabelese ona iha sistema husi Komisaun.

Tuir oráriu estabelese ona, loron Daruak Tersa-feira (5/10) nian, ekipa juri sei halo selesaun dokumentus ba vaga Ekonomia, Jestaun Finanseira, Kontabilidade no Impostu ho totál 955 aplikantes ne’ebé sei hala’o durante loron lima (5). (*)

Komisariu Sergio Hala’o Sorumutu Kortezia ho Defensoria Públiku no Komandante PNTL Munisipiu Baucau

Baucau – Komisariu Comissão Anti Corrupção (CAC) Dr. Sergio Hornai Sexta-feira (1/10) semana ne hala’o vizita kortezia ba iha edifisiu Defensór Pùbliku no Komando Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL) iha Munisipiu Baucau.

Objetivu vizita kortezia Komisariu Sergio nian ne’e atu hametin no haforsa liu-tan koordenasaun servisu instituisaun Estadu nian iha prosesu konstrusaun Estadu iha parte justisa nian.

Liu husi sorumutu kortezia ne’e komisariu Sergio Hornai kongratula servisu Defesoria Públika no sei partilla informasaun hamutuk ho Defensoria Públika Baucau kona-ba lei Nú 7/2020 – Medida Prevenção Combate Corrupção (MPCC).

“Lei Nú 7/2020 kona-ba Medida Prevenção Combate Corrupção (MPCC) nian iha tempu ruma ha’u hakarak mai partilla hamutuk ho imi hodi troka idea ba malu. Liu-liu iha medida disposizaun jerál, medida deklarasaun rendimentu no medida kriminalizasaun nian” Komisario Hornai sublinha.

Komisariu Sergio troka impresaun ho Defensor Públiku Munisipiu Baucau kona-ba konflitu interese, iha ne’ebé bele dada ofisiais Defensór Públiku nian monu ba tentasaun hodi obriga lei kriminaliza aktus irregularidade ida ne’e.

Buka atu hasees fo’er sira husi ita nia matan,” Katak Komisariu Sergio iha sorumutu ho Defensor Públiku sira.

Alem de hala’o sorumutu ho Defensoria Munisipiu Baucau, Komisariu Sergio aproveita mós tempu vizita no hala’o sorumutu kortezia ho Komandante PNTL Munisipiu Baucau Armando Monteiro.

Iha sorumutu ne’e, Komisariu Sergio Hornai espresa ninian satisfasaun, orgullu ba komandante Armando iha ne’ebé sempre iha kolaborasaun di’ak ho koordenasaun servisu metin ho CAC bainhira ekipa prevensaun investigasaun CAC hala’o servisu Komisaun nian iha Munisipiu Baucau.

Orgullu no satisfas ba kolaborasaun di’ak, firme ho liña koordenasaun ne’ebé metin iha ita ninian servisu hotu ho kuidadozu iha prosesu atendimentu sira, nune’e bele serví di’ak liu tan sosiedade,” Tenik Komisariu Sergio. (*)

Fó Formasaun ba Dirijente EAK, Komisariu Sergio Agradese Embaixadór Portugal, UE no Ajénsia Internasionál nian Tulun

Pouzada Baucau – Komisariu Comissão Anti Corrupção (CAC) Dr. Sergio Hornai Sexta-feira (1/10) semana ne’e hato’o agradesimentu ba Embaxador Portugal mai Timor-Leste, Uniaun Europea no ajénsia internasionál sira eventu enseramentu kursu jestaun ba dirijentes sira iha CAC, Policia Cientifica se Investigacao Criminal (PCIC) no Inspector Geral Estado (IGE) durante loron tolu (3) iha Pouzada Baucau.

Serimonia Enseramentu treinamentu fasilita husi Institutu Camoes TL ne’e partisipa husi Embaixadór Portugál mai TL Dr. José Pedro Machado Vieira, Embaixadór U E Dr. Andrew Jacobs, reprezentante PCIC no Ajénsia Internasionál sira.

Komisariu Sergio Hornai iha ninia intervensaun lori CAC nian naran agradese ba Embaixadór Portugal, Uniaun Europeia, ne’ebé sempre hatudu sira ninian prontidaun hodi apóia TL nia instituisaun; CAC, PCIC, IGE no Orgaun Espesiál Judisiál, Prokuradór, Advogadu, Defesór Públiku no Ofisiais Justisa sira.

Ohin ita nia embaixador Portugal, Emabixador Uniaun Europeia hamutuk ho ita ho Ajénsia Internasionál sira, presta sira nia servisu mai ita hakarak finalidade ida hodi hametin iha ita nia instituisaun ne’ebé kapaas, kualidade, koñese no halo artikulasaun ba servisu sira hodi asegura legalidade, objetividade iha ita nia servisu”, Katak Komisariu Sergio iha nia intervensaun.

Ba formandu sira, komisariu Sergio Hornai husu atu bele uza oportunidade ida ne’e hodi bele partilla no koñese sientifika malu. Presiza nafatin aperfeisiona para bele iha koñesimentu kona-ba jestaun iha lideransa, finsansas, no kontrolu sira iha orsamentu jerál estadu no mós doasaun mai husi parseiru sira.

Objetivu prinsipál mak ita hotu simu respoinsabilidade, atribuisaun kompeténsia, tuir natureza, tuir kompeténsia atu halo servisu hirak kapaas para bele garante estadu direitu demkratiku. Povu fó hela desezu boot ida ba ita, esperansa boot ba Espesialista Anti Korrupsaun bele halo artikulasaun, oinsá mak bele iha koñesimentu, para bele hamriik iha filleira oin hodi halo medidas sira ba prevensaun, no mós ba iha kombate kriminalidade korrupsaun liu husi medida represivu. Hirak ne’e hotu lori mai ita responsabilidade ne’ebé tenke priense”, Komisariu Sergio hatutan.

Iha oportunidade ne’e Komisariu Sergio hatoo parabens ba formandu sira ne’ebé aproveita oportunidade formasaun importante hodi haklean konhesimentu.

“Esperansa boot ba oin sei iha kooperasaun di’ak ho instituisaun hotu atu halo prozesaun ba formasaun sira ne’ebé di’ak liu iha futuru,” Afirma Komisariu Sergio. (*)

Ekipa Juri Rekrutamentu Hala’o Sorumutu Molok Hahú Servisu Selesaun Dokumentus

Farol – Prezidenti Ekipa Juri Luis Ersio Ximenes Guterres ba rekrutamentu Espesialista Anti-Korrupsaun (EAK) foun tinan 2021 nian Kuarta-feira (22/9) ohin hala’o sorumutu Dahuluk ho ekipa juri husi Ministériu no Instituisaun seluk; Comissão Função Pública (CFP), Policia Cientifica Investigação Criminal (PCIC), Electicidade de Timor-Leste (EDTL), Ministerio Obras Publica (OP), Ministeriu Finansas no Diresaun Nasional Informasaun Teknolojia (MTCI) iha Salaun CAC Farol Dili hodi koalia konaba lalaok rekrutamentu vagas hamutuk 25 ne’ebé Komisaun loke ho modelu Konkursu Públiku.

Prezidente Ekipa Juri Luis Ersio esplika ba membrus juri CAC no husi ministériu hitu (7) nian katak prosesu atraza tamba pandemia globál COVID-19 ne’ebé obriga Estadu aplika Estadu Emerjénsia, konfinamentu obrigatoriu no domisiliariu impede servisu tékniku sira halo entering data base Komisaun nian Data Base tuir tempu determinadu.

Maske nune’e Prezidente ekipa juri garante katak prosesu entering data ba rekrutamentu ida ne’e sei asegura nafatin transparánsia, akuntabilidade no kredibilidade to’o remata.

Sorumutu durnte oras rua ne’ebé Komisariu Adjunto CAC ba Asuntu Prevensaun no Sensibilizasaun no Servisu Apoiu Kooperasaun mos partisipa ne’e, prezidenti ekipa juri Luis Ersio esplika prosesu selesaun dokumentus ne’ebé sei hahu iha loron hat (4) fulan Outobru 2021.

CFP no Senior Management CAC sei atribui kompetensia tomak ba ekipa juri hodi halao sira ninian knar ho imparsial, independente, fair sem hetan influensia husi kualker pessoal.  Ekipa juri ninian desijaun iha prosesu rekrutamentu ba vagas 10 ho kandidatus hamutuk nain 25 ne’e sei absoluta. (*)

Programa Sensibilizasaun Lei MPCC atu Fo Hanoin FP La Monu Ba Krimi Korrupsaun

Liquiça – Komisariu Comissão Anti-Corrupção (CAC) ba Asuntu Prevensaun no Sensibilizasaun Luis de Oliveira Sampaio hamutuk ho ekipa Espesialista Anti-Korrupsaun (EAK) Tersa-feira (21/9) semana ne’e kontinua hala’o programa sensibilizasaun kona-ba Lei Nú 7/2020 Medidas Prevenção Combate Corrupcão (MPCC) iha Munisipiu Liquiça.

Sosializasaun Lei MPCC realiza iha Salaun Administrasaun Munisipál no partisipantes mai husi estrutura foun Autoridade Munisipál ne’ebé foin eleitu; diretóres, administradór, autoridade lokál, emprezarius no servidor públiku munisipal nian.

Iha programa sensibilizasaun ne’e, Komisariu Adjuntu Luis Sampaio ko’alia ba partisipantes husi fuan ba fuan katak Senior Management CAC ho Espesialista Anti-Korrupsaun (EAK) ne’ebé haknar iha instituisaun CAC hala’o teritoriu Timor laran tomak liu husi Programa Sensibilizasaun Lei MPCC atu fó hanoin ba ninian belun Timoroan sira atu serví povu ho di’ak no la monu ba iha tentasaun krime korrupsaun.

“Iha ámbitu (sorumutu) prevensaun (ida ne’e) mak ita aviza no akonsella malu katak amigu (CAC) di’ak mak avizu uluk antes (funsionariu públiku ida) monu ba rai ku’ak (krime korrupsaun). CAC mai hala’o programa sensibilizasaun ida ne’e tamba ita (CAC nu’udar amigu di’ak funsionariu públiku Timorense) lakohi atu administradór no dirijente sira monu ba prátika korrupsaun,” Komiariu Adjunto Luis esplika ba partisipante sira.

“Lei MPCC nu’udar estadu nian (esforsu) ne’ebé tula ba iha Timoroan ida-idak nian kabas leten nu’udar responsabilidade atu identifika rísku husi aktus korupsaun nian,” Komisariu Adjunto Luis Sampaio hatutan teni.

Ba lider foun Autoridade Munisipiu Liquica nian, Luis Sampaio akonsela oinsá superior munisipál sira buka mekanizmu no solusiona moras sosiál korrupsaun ida ne’e atu la eziste iha administrasaun públiku nian.

Komisariu Adjuntu Luis Sampaio afirma katak, implementasaun Lei MPCC obriga ajénte públiku sira husi nasionál too ba iha munisipis no postu administrativu sira atu deklara sira ninia rikusoin ba iha CAC bainhira assume kargu ruma.

Iha programa sensibilizasaun ne’e, Komisariu Adjunto Sampaio esplika mós ba partisipantes sira kona-ba Lei Nú 8/2009, 15 Jullu estabelesimentu CAC nian ne’ebé haraik kompeténsia ba CAC hodi hala’o asaun prevensaun no investigasaun kriminál ba krime korrupsaun.

Sosializasaun lei MPCC ba direjente sira iha Munisipiu Liquiça nu’udar meius edukasaun ida atu bele eleva koñesimentu ajénte públiku no sai nu’udar bukae hodi hasees-an husi rísku korrupsaun nian no serví estadu povu ho integridade aas.

Autoridade Munisipiál Liquisa hato’o apresiasaun ba ekipa Komisariu Adjuntu no Ekipa EAK-CAC nian hodi partilla Lei MPCC nu’udar bukae ida ba autoridade munisipál nian atu servi povu ho integridade, akuntabilidade no transparánsia iha funsionamentu administrasaun públiku nian iha futuru. (*)

Komisariu Adjuntu Luis : Lei MPCC fò Kompetènsia CAC Intervein Prosesu Rekrutamentu Funsionariu no hatuur politika rotasaun kargu xefia sira

Liquisa- Komisariu Adjuntu Luis Oliveira Sampaio iha nia servisu sensibilizasaun ba funsionariu no autoridade sira iha Munisipiu Liquisa hatete, lei MPCC fó mós kompetensia ba CAC kona-ba matadalan rekrutamentu setór públiku inklui prosedimentus adekuadu ba selesaun no formasaun ba funsionariu sira ne’ebé okupa kargu funsionariu públiku sira.

Tuir Komisariu Adjuntu Luis, problema sèriu iha administrasaun públiku liga ho asuntu rekrutamentu setór públiku ba selesaun no formasaun funsionariu sira katak, maske iha lei barak ne’ebé produs husi CFP hodi asegura rekrutamentu públiku transparante, asesivel ba ema hotu, no presiza priense rekezitu hodi ba tur iha pozisaun (kargu relevante sira), maibé iha prátika durante ne’e, konsientemente katak, ladun másimu no totalmente kompleta. Nune’e iha lei MPCC ne’e fó mós kompetensia ba CAC kona-ba matadalan rekrutamentu setór públiku inklui prosedimentus adekuadu ba selesaun no formasaun ba funsionariu sira atu nune’e iha futuru bele hola mós interveinsaun ba asuntu refere.

“Lei ne’e fó kompetensia ba CAC atu aban bainrua bele intervein sasan sira ne’e la’o ona ka lae? La’os atu ba karik, Bahasa dehan mengurui, maibè ita hamutuk hotu haree, se lei ne’e iha tanbsa la tuir. Prosesu rekrutamentu iha tanba sá? Formasaun ne’e iha tnbasa mak ida ne’e mak ba hela de’it? Seluk la iha oportunidade, entaun ida ne’e mak atu asegura” Komisariu Adjuntu hatete lia hirak ne’e iha àmbitu sensibilizasaun lei MPCC ho tema Hasa’e Koñesimentu Ajente Públiku Kona-ba Lei MPCC iha Salaun Administrasaun Munisipiu Liquisa, tersa-feira (21/09).

Ba Komisariu Adjuntu, produs sistema mak importante ba estadu, bainhira sistema funsiona ona, bele asegura katak, se mak ba iha ne’eba hodi hala’o nia responsabilidade?

“Iha sosiedade tranzitoria ba estadu direitu demokratiku, ita terlalu terlena ho maun boot sira, dalaruma ita hakat dook tiha, la depende ba Sistema, ita depende fali ba figura, ne’e mak oho ita ne’e. Se ema boot ne’ebé mak influensia ne’e mak ita depende, aban bainrua nia la iha, ita oho malu. Husi Sistema ne’e ita harii, nia padraun mak ne’e”.

Nia hatutan,hanesan lei, nia akumula estandar no elementu sira fundamental ne’e, ne’ebé bele figura sira la iha ona mós estadu ne’e sei la’o ba oin. Se imajina lara metin ba figura sira, bainhoira la iha, ita sira ne’e bele oho malu. Tanba sè mak atu rona sè? Tanba Sistema ita la ba ona. Ne’ebé importante mak aban bainrua Sistema sira ne’e bele funsiona.

Lei MPCC hatuur politika no regra rotasaun regular ba kargu xefia sira

Buat seluk ko’alia kona-ba hatuur politika no regra kona-ba rotasaun regular ba ema ne’ebé okupa iha kargu xefia, no nesesidade atu implementa programa formasaun regular ba agente públiku sira.

“Ida ne’e nia penekanan katak, kargu xefia sira ne’e labele tur metin iha fatin liu tinan 8 no 10. Esperiensia sira kotuk, balun tur iha fatin estrateziku no importante hanesan kaer osan ne’e tinan barak nia laran, ne’e labele tanba lei mak dehan”.

Tanba sa labele? Tuir Adjuntu Luis katak, “Lei dehan tenke iha rotasaun, alein de iha oportunidade, iha mós inspirasaun foun, matenek foun, para bele hadi’a Sistema ne’e, se ema ne’e mak iha de’it fatin ne’e, se nia hatene di’ak, maibè nia matenek mós oituan de’it, ida ne’e mak nia sei uza. Mas ema foun sei iha inisiativa foun, kreatividade foun, atu bele lori Sistema ne’e ba oin ba seksaun ka diresaun ne’ebé nia kaer. Ne’ebé lei ne’e ezize formasaun regular ne’ebé intensive regular ba funsionariu sira”, Adjuntu Komisariu nian akresenta ba funsionariu sira ne’ebé ho entuziasmu no pasensia hodi rona sosializasaun Lei MPPC ne’e.